Metody i dane rankingu 2014

W rankingu wykorzystano dane dotyczące dostępności edukacji przedszkolnej oraz wyników egzaminów zewnętrznych. Ranking składa się z trzech miar, z których każda w równy sposób wpływa na ostateczną ocenę: dobrego startu, nierówności oraz postępu. Ranking ocenia dostępność i rezultaty edukacji w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach.

Miara Dobrego Startu składa się z dwóch składowych: procentu dzieci w wieku 3 i 4 lata korzystającego z edukacji przedszkolnej oraz wyników sprawdzianu szóstoklasistów. Pierwsza składowa odzwierciedla dostępność edukacji przedszkolnej na terenie gminy. Druga składowa to wyniki uczniów po pierwszym etapie nauczania. Ze względu na to, że obie miary w znacznym stopniu zależą nie tylko od wysiłków samorządu i szkół, ale też od kontekstu społeczno-ekonomicznego w jakim funkcjonuje gmina, wymagają one jego uwzględnienia. Gminy większe, z mniejszym bezrobociem i z większymi dochodami ludności mogą się też pochwalić zazwyczaj większą liczbą dzieci w przedszkolach. Z tego względu zmienną określającą dostępność edukacji przedszkolnej obliczono po uwzględnieniu tych czynników. Podobnie wyniki sprawdzianu szóstoklasistów są wyższe w większych gminach a także tam gdzie dzieci uczęszczają do przedszkoli i panuje niskie bezrobocie. Z tego względu wyniki sprawdzianu szóstoklasistów skorygowano o te czynniki. Intuicyjnie, skorygowana miara Dobrego Startu opiera się na sprawdzeniu czy procent dzieci w przedszkolach i wyniki sprawdzianu szóstoklasistów są wyższe lub niższe niż w gminach o podobnej wielkości, podobnym bezrobociu i podobnych dochodach mieszkańców.

Miara Nierówności odzwierciedla zróżnicowanie wyników sprawdzianu szóstoklasistów na terenie gminy. Miarę tę obliczono jako odchylenie standardowe tych wyników. Im bardziej różnią się rezultaty uczniów od średniej w gminie tym większe jest odchylenie standardowe. Inaczej mówiąc, im więcej w gminie uczniów z wynikami daleko poniżej i daleko powyżej przeciętnej, tym większe zróżnicowanie wyników i tym niższa pozycja danego samorządu w rankingu.

Miara Postępu to uśredniony wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej z obu części egzaminu gimnazjalnego. Miara ta odzwierciedla jak duży postęp w gimnazjum uczynili uczniowie niezależnie od ich potencjału po szkole podstawowej. Dajmy na to, że jeśli w gminie A uczniowie o wyniku ze sprawdzianu w granicach 20 punktów uzyskają na egzaminie gimnazjalnym wynik w granicach 30 punktów, a w gminie B uczniowie z podobnym wynikiem sprawdzianu uzyskają tylko 15 punktów na egzaminie gimnazjalnym to w oczywisty sposób postęp uczniów jest wyższy w gminie A. Dokładnie to odzwierciedla edukacyjna wartość dodana, choć obliczana jest w nieco bardziej skomplikowany sposób.

Kluczowym założeniem projektu jest przejrzystość rankingu i możliwość odtworzenia końcowych wyników. Ranking opiera się o ogólnodostępne dane. Wyniki egzaminów zewnętrznych dostępne są na stronach Centralnej oraz Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych. Wyniki Edukacyjnej Wartości Dodanej dostępne są na stronie www.ewd.edu.pl. Dane dotyczące procentu dzieci w wieku 3 i 4 lata objętego edukacją przedszkolną, a także liczby ludności, stopy bezrobocia oraz dochodów własnych gmin w przeliczeniu na mieszkańca pochodzą z Banku Danych Lokalnych dostępnego na stronach Głównego Urzędu Statystycznego.

Każda miara została obliczona jako średnia z 3 lat: 2011, 2012 oraz 2013. Wyniki egzaminów zostały przed uśrednieniem sprowadzone na tę samą skalę. Szczegóły analizy statystycznej zawarte są w raporcie metodologicznym. We wszystkich przypadkach składowe rankingu skorygowano modelem regresji liniowej, gdzie wśród zmiennych kontrolnych zastosowano logarytmy naturalne liczby ludności, stopy bezrobocia oraz dochodów własnych gminy w przeliczeniu na mieszkańca. Składowe rankingu wystandaryzowano do zmiennych o średniej 0 i odchyleniu standardowym 1 i dopiero z nich obliczono średnią stanowiącą podstawę rankingu. Szczegóły analizy oraz informacje dotyczące danych źródłowych można uzyskać drogą mailową: kontakt@evidenceinstitute.pl