RANKING SAMORZĄDÓW 2020
RANKING SAMORZĄDÓW 2020
„Miejsca przyjazne edukacji” to ranking, który wskazuje samorządy, gdzie edukacja jest na najwyższym poziomie i gdzie samorząd lokalny dokłada wszelkich starań, żeby uczniowie od najmłodszych lat mogli korzystać z najwyższej jakości kształcenia. Ranking skupia się na gminach, które w największym stopniu odpowiadają za dobry start edukacyjny uczniów. To gminy, w tym miasta na prawach powiatów, zarządzają oświatą na swoim terenie, dystrybuują pieniądze przekazywane z budżetu państwa i dokładają do nich własne środki. Decydują też o wyborze dyrektorów czy sieci szkolnej. Mądry samorząd może wspierać i rozwijać oświatę na swoim terenie, dbając o uczniów, ale też o swoją przyszłość. Od jakości szkolnej edukacji zależy bowiem jakie dalsze możliwości edukacyjne i na rynku pracy będą mieli młodzi mieszkańcy gmin, a także to jak będzie wyglądał rozwój gospodarczy i społeczny gminy w przyszłości.
Edukacja na najlepszym poziomie nie zawsze oznacza najwyższe wyniki na egzaminach zewnętrznych, bowiem szkoły i samorządy pracują z uczniami o różnym potencjale i borykają się z odmiennymi wyzwaniami. Bierzemy to pod uwagę i dzięki naszej metodologii możemy wskazać miejsca o wysokiej jakości nauczania. Miejsca gdzie wysiłek szkół, nauczycieli i samorządów jest większy i przynosi lepsze efekty. Są to instytucje, które znalazły klucz do tego, żeby współpracować dla dobra uczniów tworząc nową jakość.
Sporządzony przez nasz ranking wyróżnia się tym, że opiera się o obiektywne dane dotyczące warunków i efektów nauczania, a także tym, że wykorzystuje ogólnodostępne dane a jego metodologia jest precyzyjnie opisana. Nasze wyniki można łatwo sprawdzić sięgając do danych źródłowych a naszym celem jest pełna przejrzystość rankingu. Dane, z których korzystamy, są szeroko wykorzystywane do oceny jakości edukacji, jednak rzadko analizowane są łącznie i w sposób biorący pod uwagę znaczne różnice w warunkach panujących w gminach. Nie budzi wątpliwości, że dostępność edukacji przedszkolnej, dobre i wyrównane wyniki z egzaminów zewnętrznych, a także jakość pracy szkół mierzona edukacyjną wartością dodaną, to wszystko wskaźniki, które oddają jakość edukacji w gminach.
Celem rankingu jest nie tylko wskazanie samorządów dbających o najwyższą jakość edukacji, ale też rozpoczęcie dyskusji nad tym, co przyczynia się do wysokiej jakości nauczania. Jakie cechy mają miejsca, które zajmują czołówkę rankingu? Jakie rozwiązania stosują szkoły i w jaki sposób współpracują z samorządem? Wreszcie, w jaki sposób samorząd podchodzi do edukacji i buduje swoje relacje ze szkołami? Nawet w gminach z czołówki rankingu nie zawsze wszystko działa i wyniki nie w każdej kategorii są najwyższe. Są to jednak miejsca, w których poprzez współpracę, wzajemne zrozumienie dla wyzwań, a wreszcie talent i zaangażowanie nauczycieli i dyrektorów udało się razem stworzyć uczniom najlepsze z możliwych warunków. Uczmy się od nich i rozmawiajmy, w jaki sposób można te sukcesy upowszechnić w całym kraju!
Partnerem rankingu jest pismo samorządu terytorialnego
Co porównujemy i w jakich kategoriach?
Pozycja w rankingu jest pochodną oceny każdego samorządu w trzech kategoriach.
Końcową pozycję w rankingu ustalono jako średnią z pozycji w tych trzech kategoriach.
Samorządy w Polsce działają w różnych uwarunkowaniach. Zupełnie inna jest struktura dochodów i zadania miast w porównaniu do gmin wiejskich. Inne są też wyzwania edukacyjne na wsi i w mieście. W większych jednostkach samorządowych wyzwanie stanowi zarządzanie siecią placówek oświatowych i stworzenie dogodnych warunków nauczania dla większej liczby uczniów. W mniejszych gminach wyzwaniem jest niewielka liczba uczniów, zapewnienie zajęć dodatkowych, wyposażenie mniejszych szkół czy też organizacja dowozu. Otoczenie społeczne, zasoby kulturowe i ekonomiczne szkół są odmienne na wsi i w mieście. Z tego względu porównania jakości edukacji między jednostkami samorządu terytorialnego mają sens jedynie między gminami podobnej wielkości. Poniżej prezentujemy wyniki osobno dla gmin z mniej niż 20 tys. mieszkańców, dla gmin o wielkości od 20 do 100 tys. mieszkańców oraz dla miast z liczbą ludności przekraczającą 100 tys.
Samorządy podobnej wielkości mogą funkcjonować w odmiennym środowisku społeczno-ekonomicznym, a uczniowie ze szkół na ich terenach mogą mieć różny dostęp do zasobów kultury. Gminy, w których bezrobocie jest niskie a dochody ludności wysokie, to też zazwyczaj gminy, gdzie rodzice uczniów częściej posiadają wyższe wykształcenie, czy też silniej wspierają edukację swoich dzieci. W gminach takich łatwiej uzyskać wysokie wyniki egzaminów zewnętrznych, a rodziców nie trzeba zachęcać do posyłania dzieci do przedszkoli. Dlatego w każdej kategorii wielkości gmin prezentujemy osobno wyniki dla samorządów o stopie bezrobocia wyższej niż przeciętna oraz niższych niż średnia dochodach własnych w przeliczeniu na mieszkańca. To samorządy, które potrafią zadbać o wysoką dostępność i jakość edukacji, pomimo relatywnie trudniejszych warunków.
Wyniki
Pierwsze miejsce w rankingu zajmuje Podkowa Leśna. Nie jest to zaskoczenie, bowiem ta gmina „miasto-ogród” z okolic Warszawy pierwszą pozycję zajęła już w 2017 roku. Szkoły z tej gminy od lat zajmują też czołowe miejsca pod względem wyników egzaminów zewnętrznych. W Podkowie Leśnej, inaczej niż w wielu innych gminach z dobrymi wynikami uczniów, różnice na egzaminach należą do najniższych w Polsce. W latach 2017-2019 uczniowie z Podkowy Leśnej osiągali też nie tylko świetne wyniki w szkole podstawowej, ale podnosili poprzeczkę jeszcze wyżej robiąc znaczny postęp w gimnazjum. Łącznie, to Podkowa Leśna jest gminą, która potrafi najlepiej zadbać o dobry start uczniów, ale także o ich wyrównane wyniki i postępy w edukacji.
Na drugim miejscu plasuje się Łęknica – niewielka gmina z województwa lubuskiego. W rankingu z 2017 roku uplasowała się w czołowej setce gmin w Polsce, jednak dzięki bardzo wysokim wynikom miejscowego gimnazjum, w obecnym rankingu zajmuje drugie miejsce. Łęknicę wyróżniają też nie tylko wysokie, ale bardzo wyrównane wyniki z egzaminów zewnętrznych. Jest to gmina, która świetnie dba o dobry start uczniów, a pod względem wyrównywania wyników i postępów uczniów nie ma sobie równych.
Trzecie miejsce zajmuje Lesznowola, która już w poprzednich latach także plasowała się w czołówce rankingu. Uczniowie z tej podwarszawskiej gminy uzyskują od lat najwyższe wyniki z egzaminów zewnętrznych. Jest to gmina w której zapewniony jest dostęp do edukacji przedszkolnej, a wyniki uczniów są mniej zróżnicowane niż w innych gminach w Polsce.
Kolejne miejsca w rankingu zajmują Michałowice i Józefów, czyli kolejne gminy spod Warszawy, ale także gminy Oksa i Opatowiec z województwa świętokrzyskiego, Boronów z województwa śląskiego, oraz Trzebownisko i Wielkie Oczy z województwa podkarpackiego. We wszystkich tych gminach dostęp do edukacji przedszkolnej jest lepszy niż w podobnych gminach w Polsce, wyniki na egzaminach zewnętrznych są wysokie i mniej zróżnicowane, a wysoka jakość nauczania gwarantuje dobry postęp uczniów w trakcie dalszej nauki.
Ranking dla całego kraju
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|
Najlepsze gminy poniżej 20 tys. mieszkańców
Najmniejsze gminy w Polsce to zarówno liderzy jak i outsiderzy naszego rankingu. Pokazuje to, że w niewielkiej gminie, gdzie zazwyczaj jest jedno gimnazjum i jedna większa lub kilka małych szkół podstawowych, można osiągnąć sukces edukacyjny, o ile współpraca między władzami gminy i szkołą układa się dobrze, a w szkole pracuje grupa oddanych pedagogów. Takie są z pewnością gminy-liderzy naszego rankingu. Świetnie wykorzystują to, że pracują z małą grupą uczniów i mają łatwiejszy kontakt z rodzicami. W samorządach tych problemy rozwiązuje się wspólnie, widząc w szkołach najważniejsze miejsce lokalnej aktywności. Z drugiej strony, w wielu małych gminach, często brakuje motywacji lub pomysłu jak podnosić jakość nauczania. Brakuje liderów lub woli przełamania lokalnych konfliktów. Te właśnie gminy zajmują ostatnie miejsca w prezentowanym rankingu.
Wśród trzech pierwszych gmin w tej kategorii mamy gminy, której zajęły odpowiednio pierwsze, drugie i czwarte miejsce w ogólnym rankingu: Podkowę Leśną, Łęknicę oraz Michałowice. Kolejne miejsca zajmują także gminy, które uplasowały się w czołówce ogólnego rankingu. Jednak miejsca w czołowej dziesiątce zajmują też gminy Suchań, Repki i Młynarze. Nie są to gminy, które mogą pochwalić się najwyższymi wynikami z egzaminów czy najlepszą dostępnością przedszkoli, choć też pod tym względem mają ponadprzeciętne wyniki. Ich wysoka pozycja w rankingu jest efektem niewielkich nierówności w wynikach uczniów na egzaminach oraz świetnej jakości nauczania w gimnazjach.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|
Najlepsze gminy poniżej 20 tys. mieszkańców z niskimi dochodami i wyższym bezrobociem
Wiele małych gmin w Polsce boryka się z bezrobociem, a ich dochody własne są niższe niż średnia krajowa. Ogranicza to możliwości finansowania edukacji, a przed nauczycielami stawia większe wyzwania. Można jednak wskazać w grupie małych gmin, gdzie bezrobocie jest powyżej przeciętnej a dochody niższe niż średnia, takie samorządy, w których dostępność edukacji przedszkolnej i osiągnięcia uczniów budzą respekt. Poniżej wskazano dziesięć takich gmin. Choć niewielkie i mało zamożne, pokazują, że także w wymagających warunkach można zadbać o wysoką jakość edukacji. Warto zauważyć, że gmina Wielkie Oczy należy do czołowej dziesiątki krajowego rankingu mimo, że jest to niewielka gmina, która organizuje oświatę w oparciu o bardziej ograniczone zasoby. To także gmina, która wysoko uplasowała się w poprzedniej edycji rankingu z 2017 roku.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1 | Wielkie Oczy | 180908 | podkarpackie | lubaczowski | 314 | 59 | 93 |
2 | 2 | Tczów | 143604 | mazowieckie | zwoleński | 361 | 29 | 133 |
3 | 3 | Wilkołaz | 60709 | lubelskie | kraśnicki | 64 | 444 | 60 |
4 | 4 | Czarnocin | 260302 | świętokrzyskie | kazimierski | 135 | 144 | 308 |
5 | 5 | Jasienica Rosielna | 180205 | podkarpackie | brzozowski | 44 | 570 | 140 |
6 | 6 | Grębów | 182003 | podkarpackie | tarnobrzeski | 154 | 463 | 203 |
7 | 7 | Haczów | 180204 | podkarpackie | brzozowski | 68 | 326 | 433 |
8 | 8 | Zagnańsk | 260419 | świętokrzyskie | kielecki | 21 | 787 | 46 |
9 | 9 | Dobre | 41103 | kujawsko-pomorskie | radziejowski | 155 | 180 | 528 |
10 | 10 | Komarów-Osada | 62003 | lubelskie | zamojski | 402 | 147 | 321 |
Najlepsze gminy powyżej 20 tys. i poniżej 100 tys. mieszkańców
W tych gminach wyzwania są już inne. Sieć szkolna jest znacznie większa a współpraca z mieszkańcami nie może ograniczać się do bezpośrednich spotkań. W tej kategorii „na podium” mamy dwie gminy podwarszawskie: Lesznowola i Józefów, a także gminę Trzebownisko z województwa rzeszowskiego.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1 | Lesznowola | 141803 | mazowieckie | piaseczyński | 6 | 12 | 110 |
2 | 2 | Józefów | 141701 | mazowieckie | otwocki | 5 | 196 | 19 |
3 | 3 | Trzebownisko | 181613 | podkarpackie | rzeszowski | 77 | 188 | 180 |
4 | 4 | Kobyłka | 143401 | mazowieckie | wołomiński | 122 | 585 | 36 |
5 | 5 | Nisko | 181205 | podkarpackie | niżański | 267 | 356 | 201 |
6 | 6 | Cieszyn | 240301 | śląskie | cieszyński | 89 | 489 | 278 |
7 | 7 | Legionowo | 140801 | mazowieckie | legionowski | 83 | 345 | 455 |
8 | 8 | Zabierzów | 120616 | małopolskie | krakowski | 45 | 362 | 483 |
9 | 9 | Piaseczno | 141804 | mazowieckie | piaseczyński | 70 | 400 | 423 |
10 | 10 | Brzozów | 180201 | podkarpackie | brzozowski | 151 | 662 | 114 |
Ranking dla gmin od 20 do 100 tys. mieszkańców z niskimi dochodami i wyższym bezrobociem
Wśród gmin średniej wielkości jest także sporo miejscowości borykających się z bezrobociem oraz niskimi dochodami. Wśród takich gmin liderami jakości edukacji są gmina Trzebownisko, Nisko oraz Brzozów. Gmina Trzebownisko po raz kolejny zostaje liderem tego rankingu, ale też plasuje się na ósmej pozycji w ogólnym rankingu wszystkich gmin w Polsce.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1 | Trzebownisko | 181613 | podkarpackie | rzeszowski | 77 | 188 | 180 |
2 | 2 | Nisko | 181205 | podkarpackie | niżański | 267 | 356 | 201 |
3 | 3 | Brzozów | 180201 | podkarpackie | brzozowski | 151 | 662 | 114 |
4 | 4 | Jarosław | 180401 | podkarpackie | jarosławski | 106 | 243 | 749 |
5 | 5 | Boguchwała | 181603 | podkarpackie | rzeszowski | 230 | 391 | 846 |
6 | 6 | Wołomin | 143412 | mazowieckie | wołomiński | 564 | 579 | 538 |
7 | 7 | Bartoszyce | 280101 | warmińsko-mazurskie | bartoszycki | 386 | 685 | 727 |
8 | 8 | Łańcut | 181004 | podkarpackie | łańcucki | 422 | 546 | 853 |
9 | 9 | Andrychów | 121801 | małopolskie | wadowicki | 324 | 1.332 | 194 |
10 | 10 | Kęty | 121304 | małopolskie | oświęcimski | 240 | 1.495 | 176 |
Najlepsze miasta powyżej 100 tys. mieszkańców
Duże miasta stoją przed największymi wyzwaniami pod względem organizacji i zarządzania oświatą. Tu liczy się przede wszystkim dobra strategia, efektywne wydatkowanie pieniędzy oraz tworzenie systemu zapewniania jakości kształcenia na większą skalę. W tej kategorii liderem jest Rzeszów – miasto, które wygrało także ranking Evidence Institute w 2014 i 2017 roku. Drugie miejsce zajmuje Lublin, a trzecie Białystok – obydwa miasta dokonały znacznego postępu w porównaniu do 2017 roku.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1 | Rzeszów | 186301 | podkarpackie | 348 | 227 | 421 |
2 | 2 | Lublin | 66301 | lubelskie | 655 | 256 | 401 |
3 | 3 | Białystok | 206101 | podlaskie | 829 | 426 | 513 |
4 | 4 | Kielce | 266101 | świętokrzyskie | 732 | 767 | 512 |
5 | 5 | Kraków | 126101 | małopolskie | 1.353 | 42 | 755 |
6 | 6 | Tarnów | 126301 | małopolskie | 376 | 1.624 | 429 |
7 | 7 | Opole | 166101 | opolskie | 799 | 1.318 | 644 |
8 | 8 | Warszawa | 146501 | mazowieckie | 1.895 | 19 | 994 |
9 | 9 | Poznań | 306401 | wielkopolskie | 2.209 | 366 | 605 |
10 | 10 | Bielsko-Biała | 246101 | śląskie | 1.698 | 1.096 | 490 |
Ranking dla miast pow. 100 tys. mieszkańców z niskimi dochodami i wyższym bezrobociem
Duże miasta w Polsce różnią się pod względem sytuacji społeczno-ekonomicznej. W dużych miastach wyzwania organizacyjne są znaczne a wydatki na edukację muszą konkurować np. z ważnymi wydatkami inwestycyjnymi. Z tego względu warto jest wyróżnić duże miasta, które osiągają świetne wyniki w edukacji, a gdzie bezrobocie jest nieco wyższe a dochody własne niższe niż przeciętna. W tej kategorii pierwsze miejsce także należy do Rzeszowa, co pokazuje, że mądra polityka edukacyjna i wsparcie dla oświaty mogą przynieść świetne efekty, nawet w bardziej wymagających warunkach. Drugie miejsce zajmuje Lublin a trzecie Tarnów – obydwa miasta znane z dbałości o oświatę. W tej kategorii konkuruje 13 miast i z tego względu prezentujemy tylko czołowe trzy samorządy.
wdt_ID | Miejsce | Gmina | TERYT | Województwo | Powiat | Dobry Start | Nierówności | Postęp |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 1 | Rzeszów | 186301 | PODKARPACKIE | m. Rzeszów | 348 | 227 | 421 |
2 | 2 | Lublin | 66301 | LUBELSKIE | m. Lublin | 655 | 256 | 401 |
3 | 3 | Tarnów | 126301 | MAŁOPOLSKIE | m. Tarnów | 376 | 1.624 | 429 |
4 | 4 | Koszalin | 326101 | ZACHODNIOPOMORSKIE | m. Koszalin | 1.171 | 1.262 | 1.263 |
5 | 5 | Częstochowa | 246401 | ŚLĄSKIE | m. Częstochowa | 1.806 | 819 | 1.146 |
6 | 6 | Sosnowiec | 247501 | ŚLĄSKIE | m. Sosnowiec | 1.983 | 1.006 | 1.085 |
7 | 7 | Radom | 146301 | MAZOWIECKIE | m. Radom | 1.532 | 1.404 | 1.150 |
8 | 8 | Toruń | 46301 | KUJAWSKO-POMORSKIE | m. Toruń | 1.494 | 2.034 | 737 |
9 | 9 | Legnica | 26201 | DOLNOŚLĄSKIE | m. Legnica | 2.122 | 1.447 | 868 |
10 | 10 | Elbląg | 286101 | WARMIŃSKO-MAZURSKIE | m. Elbląg | 1.476 | 1.198 | 1.898 |