Metody i dane rankingu 2017

Kluczowym założeniem projektu jest przejrzystość rankingu i możliwość odtworzenia końcowych wyników. Ranking opiera się o ogólnodostępne dane. Do oszacowania głównych wyników rankingu wykorzystano dane dotyczące dostępności edukacji przedszkolnej oraz wyniki egzaminów zewnętrznych. Wykorzystano także informacje dotyczące charakterystyk jednostek samorządu terytorialnego (liczba ludności, stopa bezrobocia oraz dochody własne gmin w przeliczeniu na mieszkańca). Dane dotyczące edukacji przedszkolnej oraz charakterystyki jednostek samorządu terytorialnego pozyskano z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start). Wyniki egzaminów zewnętrznych pozyskano z publicznie dostępnej bazy danych wyników egzaminacyjnych oraz Edukacyjnej Wartości Dodanej (http://zpd.ibe.edu.pl/doku.php). W analizach wykorzystano najnowsze dane dostępne w momencie tworzenia rankingu. Dla większości wskaźników dostępne były dane z 3 lat: 2014, 2015 oraz 2016 roku. Dla niektórych zmiennych nie opublikowano jeszcze danych z 2016 r. i dane te nie zostały wykorzystane, co jest zaznaczone poniżej w opisie konstrukcji rankingu.

Wyniki egzaminów z różnych lat zostały przed uśrednieniem sprowadzone na tę samą skalę. We wszystkich przypadkach każdą składową rankingu skorygowano modelem regresji liniowej, gdzie wśród zmiennych kontrolnych zastosowano logarytmy liczby ludności, stopy bezrobocia oraz dochodów własnych gminy w przeliczeniu na mieszkańca. Składowe rankingu wystandaryzowano do zmiennych o średniej 0 i odchyleniu standardowym 1 i dopiero z nich obliczono średnią stanowiącą podstawę rankingu. Szczegóły analizy oraz informacje dotyczące danych źródłowych można uzyskać drogą mailową: kontakt@evidenceinstitute.pl

Ranking składa się z trzech miar, z których każda w równy sposób wpływa na ostateczną ocenę: dobrego startu, nierówności oraz postępu. Ranking ocenia dostępność i efekty edukacyjne w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach.

Miara Dobrego Startu składa się z dwóch składowych: procentu dzieci w wieku 3 i 4 lat, korzystającego z edukacji przedszkolnej (dane z lat 2014-2015) oraz wyników sprawdzianu szóstoklasistów (dane z lat 2014-2016). Pierwsza składowa odzwierciedla dostępność edukacji przedszkolnej na terenie gminy. Druga składowa to wyniki uczniów po pierwszym etapie nauczania. Ze względu na to, że obie miary w znacznym stopniu zależą nie tylko od wysiłków samorządu i szkół, ale też od kontekstu społeczno-ekonomicznego w jakim funkcjonuje gmina, to wymagają one jego uwzględnienia przy porównaniu samorządów. Gminy większe, z mniejszym bezrobociem i z większymi dochodami ludności mogą się też pochwalić zazwyczaj większą liczbą dzieci w przedszkolach. Z tego względu zmienną określającą dostępność edukacji przedszkolnej obliczono po uwzględnieniu tych czynników. Podobnie wyniki sprawdzianu szóstoklasistów są wyższe w większych gminach, a także tam, gdzie dzieci uczęszczają do przedszkoli i panuje niskie bezrobocie. Z tego względu wyniki sprawdzianu szóstoklasistów skorygowano o te czynniki. Intuicyjnie, skorygowana miara Dobrego Startu opiera się na sprawdzeniu czy procent dzieci w przedszkolach i wyniki sprawdzianu szóstoklasistów są wyższe lub niższe niż w gminach o podobnej wielkości, podobnym bezrobociu i podobnych dochodach mieszkańców.

Miara Nierówności odzwierciedla zróżnicowanie wyników sprawdzianu szóstoklasistów oraz egzaminu gimnazjalnego na terenie gminy. Miarę tę obliczono jako uśrednione odchylenie standardowe wyników sprawdzianu oraz egzaminu gimnazjalnego z lat 2014-2016. Im bardziej różnią się rezultaty uczniów od średniej w gminie, tym większa jest wartość niniejszego wskaźnika. Inaczej mówiąc, im bardziej różnią się od siebie wyniki egzaminacyjne uczniów, tym niższa pozycja danego samorządu w rankingu.

Miara Postępu to wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej (w skrócie EWD, trzyletni wskaźnik z lat 2014-2016) z obu części egzaminu gimnazjalnego. Miara ta odzwierciedla jak duży postęp w gimnazjum uczynili uczniowie niezależnie od ich potencjału po szkole podstawowej. Przykładowo, w gminie A oraz B uczniowie uzyskali podobne wyniki ze sprawdzianu w granicach 20 punktów. Jeśli w gminie A ci sami uczniowie uzyskają na egzaminie gimnazjalnym wynik w granicach 30 punktów, a w gminie B tylko 25 punktów, to w oczywisty sposób postęp uczniów jest wyższy w gminie A. Tę różnicę odzwierciedla edukacyjna wartość dodana, choć szacowana jest w nieco bardziej skomplikowany sposób. Wystandaryzowany wynik EWD został dodatkowo skorygowany o średnie wystandaryzowane wyniki sprawdzianu szóstoklasistów w gminie ze względu na to, że gimnazja i samorządy o różnym średnim wyniku sprawdzianu uzyskują różne miary EWD.